Toen de Europese Jeugdwerkagenda in 2020 werd gelanceerd, waren er grote vragen. Hoe kan jeugdwerk groeien, sterker worden en kwalitatief verbeteren? Hoe zorgen we ervoor dat jeugdwerk over 10 jaar nog steeds de impact heeft die we vandaag kennen? 

Om antwoorden te vinden voor vragen over de toekomst van jeugdwerk, moeten we eerst goed kijken naar wat er al is. In Vlaanderen worden er al heel wat acties ondernomen om meer, sterker en beter jeugdwerk na te streven. Maar hoe zichtbaar zijn die initiatieven? 

Die uitdaging was de opzet van de 'Scan jeugdwerkontwikkeling in Vlaanderen': zichtbaar maken welke initiatieven vandaag inzetten op jeugdwerkontwikkeling, gaande van beleidskaders, structurele samenwerkingen, subsidiekanalen tot concrete projecten en campagnes. Vanuit de brede Europese visie op jeugdwerk beperken we ons niet enkel tot het erkende en gesubsidieerde jeugdwerk in Vlaanderen. 

Vanwaar een 'scan'? 

Als het jeugdwerk een lichaam zou zijn en het engagement van jeugdwerkers het kloppende hart, dan legt de scan als een x-ray het skelet bloot: grote en kleine met elkaar verbonden initiatieven die het geheel structureel ondersteunen.

In 2024-2025 haalden we de SCAN van onder het stof, en gaven we deze een grondige update in de SCAN 2.0. 

De vernieuwde scan is een lijvige inventaris van initiatieven volgens de 8 thema's die door jeugdwerkspelers (beleid, bovenbouw/intermediaire, werkveld) genomen worden om jeugdwerk te doen groeien (omvang van het aanbod en bereik), sterker maken (positie in de samenleving) en kwalitatiever te maken. 

Wat komt er uit de bus? 

Deze inventarisatieoefening belicht heel wat initiatieven die we als vanzelfsprekend zijn gaan beschouwen (hier in Vlaanderen, althans), zoals verschillende vormen van financiële ondersteuning voor jeugdwerkorganisaties en de omkadering die de bovenbouw biedt. Anderzijds brengt de SCAN ook heel wat recentere of minder bekende initiatieven boven water.

Er komen ook aandachtspunten bovendrijven, zeg maar de achillespezen of zere plekken. Die vragen blijvend aandacht, als we willen dat jeugdwerk in Vlaanderen in de toekomst even vitaal blijft als vandaag.

Het bredere plaatje: Jeugdwerk in Vlaanderen is uitgestrekt en veelzijdig. Hoewel we alleen met ‘kenners’ spraken – mensen in posities waarin ze met heel wat initiatieven in contact komen – was er niemand die een overzicht had van alles dat reilt en zeilt in het jeugdwerk. Integendeel, onze gesprekpartners gaven aan dat het een zinvolle oefening was dat deze informatie bijeengebracht werd, en leerden zelf ook initiatieven kennen op deze manier.

Jeugdwerk is in beweging: In de beperkte tijdspanne (2021-22) waarin we aan deze scan werkten, moesten we verschillende informatie toch reeds updaten omdat er belangrijke nieuwe ontwikkelingen waren. Vandaar ook de noodzaak om in 2024 een grondigere update te starten.

Niet samen te vatten: Iets dat we niet wilden doen, is een samenvatting maken van deze scan. We wilden immers niet de suggestie wekken dat een initiatief belangrijker zou zijn dan een ander; er is geen natuurlijke hiërarchie. Het is net het geheel en het samenspel van acties – van onderuit en bovenuit – dat we in de verf willen zetten, niet één of enkele specifieke initiatieven daarin.

Welk potentieel heeft de Scan om jeugdwerk in Vlaanderen verder vooruit te helpen?

De scan heeft vooral waarde als reflectietool: door de vele initiatieven rond jeugdwerkontwikkeling op een rijtje te zetten, komen de gedachten en tongen automatisch los. Hij bevat heel wat stof tot nadenken en stimuleert een helikopterperspectief. Het kan ook een opstap naar actie zijn: vertrekken vanuit ‘wat is er allemaal?’ is immers een uitstekende basis om na te denken over ‘wat moet er dan veranderen?’.

Voor wie is dit interessante leesvoer? 

• Voor iedereen die in een jeugdwerkorganisatie aan de slag is als beleidsmedewerker: het geeft een overzicht van belangrijke samenwerkingen, beleidskaders, ondersteuningsmechanismen, … met doorverwijzing naar meer gedetailleerde informatie.
• Voor jeugdbeleidsmakers en jeugdambtenaren: de Scan biedt snel inzicht in bestaande ondersteuningsinitiatieven voor jeugdwerk en geeft punten aan waarop overheden kunnen inspelen.
• Ook in de vorming en opleiding van jeugdwerkers kan de Scan (of delen eruit) nuttig zijn. Deze helpt om een helikoptervisie te ontwikkelen op de sector, toont welke kansen tot ondersteuning er zijn en welke actoren daarin een rol spelen.
• In internationale context biedt de Scan houvast: hij helpt je het Vlaamse jeugdwerk en haar structuren uit te leggen aan jeugdwerkers uit andere landen. De Jeugdwerkagenda is immers een belangrijk Europees referentiekader.

Kansen + kennis 

Kortom, door kennis over de rijkdom aan initiatieven die jeugdwerk helpen groeien, versterken en verbeteren te bundelen en te delen in deze Scan, kunnen bestaande expertise, samenwerkingen en kansen ook beter benut worden. 

Zo vermijden we dat nieuwkomers in het jeugdwerk kansen en kennis mislopen en dat organisaties telkens het 'warm water' heruitvinden. Uitdagingen die in een sector met veel in- en uitstroom qua personeel en vrijwilligers geen denkbeeldig problemen zijn. 

Tot slot kan de Scan ook een ijkpunt zijn. Wie over 5 of 10 jaar wil terugblikken naar Vlaamse jeugdwerk anno 2021-22, heeft met de Scan een stevige houvast. Dat ervaarden we al bij deze update in 2024: hoe rond bepaalde thema's al heel wat vooruitgang werd geboekt. 

• De website van de 4de Europese Jeugdwerkconventie (2025, Malta)