Samen in de bres voor de mentale gezondheid van jongeren

In 2019 zette JINT in het kader van een inclusietraject een studiebezoek op naar Dublin rond het thema mentale gezondheid van jongeren. Na enkele activiteiten in België staken we het kanaal over om samen met organisaties uit Wallonië, Ierland en de UK te worden ondergedompeld in goede praktijken rond dit thema. Ook Cachet vzw en Peer Support Vlaanderen, twee organisaties waarin jongeren zelf het roer in handen nemen, waren erbij.

Anderhalf jaar later is het thema actueler dan ooit. We blikken met Roel Reubens (stafmedewerker bij Cachet vzw) en Inge Esselen (Projectmedeweker bij Peer Support Vlaanderen) terug op het traject, en gaan in op het thema mentaal welbevinden bij jongeren.

Roel: "Wat ik ervaar is dat er te weinig zingeving is voor jongeren. Dit veroorzaakt mentale noden. Als hulpverlener of leerkracht weten we vaak niet hoe we met deze noden moeten omgaan. Want we zijn toch geen therapeut? Er is dus sprake van een zekere handelingsverlegenheid."

Inge: "Sommige jongeren hebben het gevoel afgeschreven te zijn. Ze hebben nood aan toekomstperspectief en zelfbeschikkingsrecht om te komen tot bepaalde doelen in het leven. Er kan dan ook veel meer gebeuren op het vlak van mentaal welbevinden van jongeren. Er is écht nood aan een aanpak over verschillende beleidsdomeinen heen."

Roel: "Er zijn weinig rolmodellen en voorbeeldverhalen voor jongeren vandaag. Je moet zelf dingen uitzoeken en jezelf de vraag stellen wat je er mee kan. Dit gebrek aan houvast zorgt ervoor dat we allen een stuk fragieler zijn. Ik hoor heel wat verhalen van maatschappelijk kwetsbare jongeren. Ze krijgen heel vaak een diagnose, maar hun zoektocht is vaak ook gelinkt aan zingeving, verbinding, verbondenheid met de grote uitdagingen, te lange tijd stress, … en vooral een gebrek aan vaardigheden om hiermee om te gaan. Deze zaken zijn heel verwarrend voor jongeren. Jongeren hebben er nood aan om gegidst te worden, een volwassene te hebben die naast hen kan staan."

Inge: "Klopt! Nabijheid ontbreekt vaak. Je ziet dezelfde noden aan verbinding, gehoord worden en erkenning van jongeren op social media opduiken. Ik zie jongeren die bijvoorbeeld streven naar 400 volgers of likes op social media. Het gevaar schuilt er in dat die jongeren vaak in eenzelfde netwerk van lotgenoten blijven. Het is aangewezen dat er een brug gelegd wordt naar de rest van de samenleving. Jongeren hebben het nodig om perspectief te hebben."

Roel: "De verwachtingen naar jongeren liggen echt te hoog. Denk maar aan jongeren die tot twintigmaal toe verhuisd zijn van voorziening of andere woonplek en tegelijk school moeten blijven volgen. Er wordt te weinig bij stilgestaan hoe zwaar dit voor hen is. Hulpverleners of leerkrachten gaan hier vaak aan voorbij. Je zou deze jongeren elke dag dat ze wél in de klas zitten een pluim moeten geven. Want ze doen het toch maar!"

Inge: "Deze jongeren moeten de ruimte krijgen om gehoord te worden en hun verhaal te doen. Op school is vaak te weinig tijd om écht te luisteren naar jongeren."

Roel: "De Discovery Colleges die we leerden kennen tijdens het studiebezoek in Dublin is een nieuwe methodiek waar het (professionele) netwerk de jongere niet helpt, maar naast de jongere gaat staan. Samen met de jongere probeert het netwerk te begrijpen wat er aan de hand is, om dan op initiatief van deze jongere stappen te zetten. We zijn nu aan het kijken hoe we deze methodiek naar Vlaanderen vertaald krijgen. In Vlaams-Brabant springt Cachet op de kar om dit met een aantal partners uit te rollen, al zal het aanbod een andere naam krijgen. Het is de bedoeling om dit vanuit jongeren te laten vertrekken, aangezien we geloven in de meerwaarde van participatie van kwetsbare jongeren."

Inge: "Met Peer Support Vlaanderen gaan we ook meestappen in dit verhaal. Momenteel wordt er nog verder gezocht naar partners die een meer uitvoerende rol kunnen opnemen."

Roel: "Deelname aan het inclusietraject was ook ideaal om andere partners te leren kennen in Vlaanderen waarmee we anders nooit in aanraking waren gekomen. Je bent snel geneigd om binnen je eigen sector te blijven. Je hebt niet altijd zelf een zicht op welke andere organisaties met dezelfde thema’s bezig zijn. Er zijn nog geen structurele partnerschappen uit voortgevloeid, maar we hebben wel al met enkele partners samengezeten. Mocht er ooit een internationaal project in die richting gaan, dan kan ik snel partners vinden."

Inge: "We werken mee aan een internationaal partnerschap. Het zou een grote meerwaarde zijn mochten we vanuit België enkele partners kunnen meenemen in dit inclusieverhaal."

Inge: "Zes Brugse jongeren hadden vanuit Peer Support Vlaanderen en Binnenstad vzw een dossier ingediend bij JINT. Hun doel is om maandelijks activiteiten te organiseren, gericht op het welbevinden van jongeren. Ze brengen op laagdrempelige manier jongeren met een breed en met een beperkt netwerk samen. De jongeren vertrekken vanuit wat ze zelf belangrijk vinden en bepalen zelf waar ze met het project naartoe willen. Momenteel verlopen de activiteiten online. Verder geloof ik zeer sterk in het Europese gedachtegoed. Wat ik mooi vond aan het studiebezoek is dat we op die manier kunnen blijven leren van elkaar. Die creatieve uitwisseling is belangrijk om te blijven innoveren."

Roel: "De wachtlijsten binnen de integrale jeugdzorg geraken maar niet opgelost. Dat toont aan dat de noden bij jongeren veel groter zijn dan het systeem aankan. Dit kan deels opgelost worden door overheidsinvesteringen en voldoende personeel, maar ook door zaken anders aan te pakken. Er is een duidelijk tekort aan diversiteit en kwantiteit in de geestelijke gezondheidszorg."
Inge: "Jouw oproep raakt mij diep, Roel. Ik ken een aantal jonge meisjes die nu aan het zweven zijn tussen leven en dood, omdat de wachtlijsten zo lang zijn. Hun ouders zijn ten einde raad. Jongeren en volwassenen vinden de weg niet naar de gepaste hulpverlening en soms is die er zelfs niet. En dat nog los van de drempels die ze over moeten om de stap te zetten naar hulp."

Roel: "Ik wil ook een oproep doen om te investeren in trauma-sensitiviteit in het onderwijs en hulpverlening. Elke jongere in de jeugdhulp zou ook toegang moeten krijgen tot de geestelijke gezondheidszorg. Momenteel is de aansluiting tussen de sectoren nog beperkt, maar er wordt gelukkig hard op ingezet om de verbindingen en samenwerkingen vorm te geven. Ondersteuning voor ouders is ook nodig! Tot slot moet inzetten op behandeling en preventie ook samengaan."

Inge: "We zouden moeten nadenken over hoe we onze samenleving moeten organiseren over de beleidsdomeinen heen. Denk maar aan initiatieven als warme buurten, cohousing, … Wat hebben (kwetsbare) jongeren nodig, vandaag? Misschien tijd om onze samenleving te herdenken, na een jaar van coronamaatregelen?"

Cachet

Cachet brengt jongeren samen en geeft hen een stem over thema’s vanuit de jeugdhulp en geestelijke gezondheidszorg. Eigen aan de organisatie is de participatieve aanpak. Ook de ervaringen van jongeren in gesloten jeugdvoorzieningen krijgen momenteel bijzondere aandacht, maar dan wel vanuit een ruimer kader. Cachet gaat aan de slag met deze signalen via vorming.

Peer Support Vlaanderen

Bij Peer Support Vlaanderen is het doel om door middel van de peer support methodiek - een methode van, voor en door jongeren, waar ze er zijn voor elkaar, zorgen voor elkaar, elkaar (onder)steunen en naar elkaar luisteren - een veilig en positief schoolklimaat te creëren voor jongeren. De bakermat van de werking ligt in de Hogeschool West-Vlaanderen, waar je nu ook het postgraduaat Peer Support Coach kan volgen. Daarnaast zijn er vormingen op maat van jeugdwerk, jeugdhulp en onderwijs om zo verandering teweeg te brengen in beleid en organisaties.
 

Dit artikel verscheen in de 5e editie van het SCOOP-magazine. Een overzicht van alle edities vind je hier.