Jeugdwerk in... Estland
Of zeg liever “Noorsootöö Eestis”
Hoe ziet jeugdwerk eruit in andere landen? In de nieuwe reeks Youth Work in …. zoomen we telkens in op een ander Europees land. Deze eerste editie is Estland aan de beurt. En hoewel dit land zo’n 1600 kilometer ver ligt, zijn er heel wat verrassende gelijkenissen met Vlaanderen.
We hebben de mogelijkheid om een opleiding tot professioneel jeugdwerker te volgen. Ik ken plaatsen waar jeugdwerk alleen vrijwillig is, of het niet bestaat als beroep.
Kristina Masen (1989) is directeur van de Estse Associatie van Jeugdwerkers (ENK). Ze heeft 11 jaar ervaring in jeugdwerk, vooral op vlak van non-formele media-educatie. Voorheen was ze directeur van een gemeentelijke jeugddienst die 5 jeugdcentra coördineerde.
Voorbeelden van gangbare jeugdwerkpraktijken in Estland
Evely: “Er is open jeugdwerk en er zijn open jeugdcentra in heel Estland, ondersteund door een specifieke organisatie, de Estse Associatie van Open Jeugdcentra. Dit open jeugdwerk geeft heel wat vrijheid aan jongeren, maar biedt tegelijkertijd voldoende omkadering om hen echt te ondersteunen.”
Hannaliisa: “Jeugdverenigingen en jeugdorganisaties hebben bestaansrecht hier. Jongeren en jongvolwassenen kunnen zich daarbinnen op eigen initiatief engageren voor een gezamenlijk doel. Dit soort plekken geeft jongeren de kans om zich te specialiseren op een heel specifiek gebied.”
Kristina: “Mobiele vormen van jeugdwerk zijn erg belangrijk en zelfs essentieel als het gaat om de uitdagingen waar jongeren in Estland voor staan. Het functioneert niet overal in Estland op dezelfde manier, maar er wordt nu aan gewerkt om dit meer te harmoniseren.”
Hannaliisa: “Aangezien Estland voor e-governance staat, is een professionele, kwalitatieve jeugdinformatiedienstverlening een prioriteit. Onze jongerencentra werken outreachend online om jongeren te bereiken waar ze zich bevinden”.
Evely: “Daar ben ik het helemaal mee eens. In ons jeugdcentrum bijvoorbeeld is
e-jeugdwerk (online jeugdwerk) een afgebakende, volwaardige opdracht, met een aparte verantwoordelijke. Via online jeugdwerk voorzien we in een parallelle wereld voor jongeren waar ze de hele tijd virtueel met ons in contact kunnen komen.”
Evely Pajula (1997) is begeleider in het Valdeku Youth Centre in Nõmme (Tallinn) en is lid van ENK. Ze zit nu in haar 1ste Masterjaar Jeugdwerkmanagement aan de Universiteit van Tallinn. Daarnaast heeft ze een niveau 6 jeugdwerkerskwalificatie op zak.
Het bijzondere van jeugdwerk in Estland
Evely: “We hebben de mogelijkheid om een opleiding tot professioneel jeugdwerker te volgen. Ik ken plaatsen waar jeugdwerk alleen vrijwillig is, of het niet bestaat als beroep.”
Hannaliisa: “In Estland bestaat er ook een netwerk en zijn er structuren die ons in staat stellen om van elkaars praktijken te leren. In andere landen is er meer een tendens om op zichzelf te zijn en is er vaak een gebrek aan nationale erkenning van jeugdwerk als vakgebied.”
Kristina: “Ik benadruk graag de diversiteit en veelheid aan jeugdwerkomgevingen, methoden en mogelijkheden hier in Estland. In andere landen zijn activiteiten soms enkel gericht zijn op een bepaalde leeftijdsgroep of jongeren die naar een bepaalde school gaan. Wij hebben ook hobbyscholen, die elders gewoonweg niet bestaan.”
De Estse Associatie van Jeugdwerkers (ENK) brengt als beroepsvereniging allerlei soorten jeugdwerkers bijeen: begeleiders van jeugdkampen, groepen en hobbyactiviteiten, jeugdwerkers in open jeugdcentra en culturele instellingen, internationale jeugdwerkers, jeugdwerkcoördinatoren in lokale overheden, leraren op hobbyscholen en anderen die zich professioneel of vrijwillig actief inzetten in de jeugdsector.
ENK beschermt de belangen van professionals die met jongeren werken en ondersteunt hun professionele ontwikkeling. ENK doet dat door
de zelfontplooiing van jeugdwerkers te stimuleren, hen als mentor en coach te ondersteunen en een inspirerende omgeving en professionele
leergemeenschap te bieden.
De sterktes van Ests jeugdwerk
Kristina: “De Jeugdwerkwet is van kracht sinds 2010. Nu is die echter verouderd en wachten we op een herziening. Het is mogelijk om jeugdwerk te studeren in het hoger onderwijs. Niet alleen in een bachelor- of professionele opleiding, maar ook in een master - dat is toch heel bijzonder. Hierdoor is het mogelijk om een professionele gemeenschap te ontwikkelen en hebben we als jeugdwerkers een sterk ontwikkelde beroepsethiek.”
Evely: “De toename in professionaliteit is merkbaar. Ik werk al zeven jaar in het jeugdwerk en toen ik aankwam, was ik de enige jeugdwerker in mijn buurt met een beroepskwalificatie. Vandaag is meer dan de helft van het personeel al gekwalificeerd jeugdwerker. Die professionalisering heeft een gunstige invloed op het salaris, de reputatie van de job en de kans op een baan."
De belangrijkste uitdagingen voor jeugdwerk in Estland
Evely: “Regionale ongelijkheden. In Tallinn zijn er bijvoorbeeld meer dan 10 jeugdcentra, terwijl er in andere plaatsen meestal maar één is. In Nõmme (district in Tallinn) zijn er 12 jeugdwerkers; andere regio’s zijn al blij als ze er eentje hebben. Aangezien jeugdwerk een bevoegdheid van de lokale overheid is, hangt veel af van de lokale budgetten en de bevoegde ambtenaar.”
Hannaliisa: “We moeten onszelf blijven verantwoorden, en blijven bewaken dat wij als jeugdwerkers gezien worden. Niemand vraagt bijvoorbeeld aan een scheikundeleraar wat hij doet, maar wel aan een jeugdwerker. Het kost veel tijd en energie om deze gesprekken te voeren.”
Hannaliisa Rebane (2003) is informatiespecialist bij het Rae Youth Centre (in Harju, vlakbij Tallinn), en ook lid van ENK. Ze doet haar 2e jaar professionele Bachelor in Jeugdwerk aan de Universiteit van Tallinn. Ze is ook bestuurslid in Noorfield, een ngo die jobkansen van jongeren in landelijk gebied vergroot.
Kristina: “Ik heb ook het gevoel dat we op een kantelpunt staan in het veld. Niemand twijfelt er nog aan dat we iets moeten doen om de zichtbaarheid, het imago en de communicatie te verbeteren, maar we moeten het eens worden over de juiste manier om dat te doen. Naar mijn mening draait het veld op dit moment een beetje in een kringetje rond. We zijn nog steeds aan het kijken wat tot de volgende sprong voorwaarts zou kunnen leiden.”
Wat is jeugdwerk in Estland? Volgens de Estse Youth Work Act creëert jeugdwerk ‘de voorwaarden die de diverse ontwikkeling van jongeren bevorderen, zodat ze op vrijwillige basis actief kunnen zijn buiten hun familie, formeel onderwijs en werk’. Op basis van dezelfde wet is een jongere in Estland iedereen tussen 7 en 26 jaar, en zijn de lokale overheden verantwoordelijk voor het organiseren van jeugdwerk, samen met lokale partners.
Ook deze basisprincipes van jeugdwerk zijn wettelijk verankerd:
- het wordt uitgevoerd voor en samen met jongeren, door hen te betrekken in besluitvorming
- de noden en belangen van jongeren staan voorop bij het creëren van het aanbod
- het is gestoeld op de participatie en vrije wil van jongeren
- het ondersteunt het initiatief van jongeren
- het vertrekt vanuit gelijke behandeling, verdraagzaamheid en partnerschap
Evely: "Iedereen weet wat formeel onderwijs is: we hebben er allemaal in gezeten. Maar niet iedereen neemt deel aan vrijetijdsactiviteiten of begrijpt dat je ook op andere manieren kunt leren. Zo weten ze niet hoe ze informeel leren naar waarde kunnen schatten. Binnen het jeugdwerk vinden we dat evident. Verschillende soorten leren zijn ook met elkaar verweven. Maar wie dat niet snapt, zal ook het jeugdwerk niet begrijpen. Wat als we jeugdwerk uitleggen als de ondersteuning van de ervaring van het menszijn? Misschien wordt de waarde van jeugdwerk dan echt begrepen."
Boodschap aan de Europese jeugdwerker
Evely: “Omdat ik professionalisering en het hoogstaand kwalitatief jeugdwerk hoog in het vaandel draag, en weet dat het niet overal hetzelfde is als hier, wil ik erop wijzen hoe de dingen ooit begonnen zijn in Estland: het begon toen gelijkgestemde mensen samenkwamen, en bepaalde processen begonnen te beïnvloeden. Netwerken is cruciaal, net als het vinden van je gemeenschap en eraan meebouwen.”
In 2023 waren er in Estland naar schatting 12.300 werknemers in de bredere jeugdsector. Daarvan waren er 43% leerkracht op een hobbyschool, 28% jeugd(sport)coach, 15% begeleider van hobbyactiviteiten en 14% jeugdwerker. Deze professionals zijn overwegend vrouwelijk, 67% vrouwen tegenover 33% mannen, en hebben verschillende opleidingsachtergronden.
In Estland bestaat een kwalificatiesysteem voor jeugdwerkers. Dit zijn de belangrijkste kenmerken:
- Er zijn drie beroepskwalificatienormen: niveau 5 (eerstelijns begeleider), niveau 6 (hoofdbegeleider) en niveau 7 (jeugdwerkmanager en -ontwikkelaar).
- Sommige kwalificaties kunnen worden behaald via hoger onderwijs: niveau 6 staat voor een bachelordiploma, niveau 7 voor een masterdiploma. Je kan de kwalificaties ook verkrijgen door validatie van niet-formele leer- en werkervaring, via een aanvraagprocedure. Niveau 5 kan je enkel op die manier krijgen.
- De kwalificaties zijn niet verplicht, maar de aanvraag ervan is een gangbare methode van zelfevaluatie voor jeugdwerkprofessionals.
- Het certificaat is een bewijs van de competenties en professionaliteit van de jongerenwerker voor werkgevers en illustreert de kwaliteit van hun werk en geloofwaardigheid van hun vak.
- Het kwalificatiecertificaat is vijf jaar geldig.
Hannaliisa: "Om ons vakgebied te laten evolueren en ons imago te verbeteren, om het duidelijk en begrijpelijker te maken, moeten we onszelf ontwikkelen. Theorie is de basis van de praktijk en zonder theoretische kennis is een jeugdwerker niet compleet."
Kristina: "Voor zover ik jeugdwerk in Europa ken, is er overal nog onvoldoende maatschappelijk erkenning van jeugdwerk als vakgebied. Ook op plekken waar de salarissen hoger en de omstandigheden wel al goed zijn. Dat is dus niet alleen een strijd van Estland. Misschien hebben we vandaag in heel Europa een beetje rebellie nodig?"
Meer weten?
- Lees meer op de webpagina van de Estse Associatie van Jeugdwerkers (ENK)
- Ontdek hoe Estland zijn jeugdwerk vormgeeft.
- Voor meer informatie over jeugdprogramma's en educatieve mogelijkheden in Estland, zie Youth Sector in Estonia
Tekst: Laura Välik, Liina Nigu en Rilke Mathieu
Illustratie: Luisa Harjak & MIHUS
Dit artikel verscheen in de 13de editie van het SCOOP-magazine.