On the road van Pluto naar Jupiter: Indrukken, signalen en lessen van op de 4de Europese Jeugdwerkconventie

“The EYWC is one of the most important youth policy and practice events.” Met dit statement van Tobias Flessenkemper (Raad van Europa) in één van de openingsspeeches, werd de inzet van de 4de EYWC meteen duidelijk. Maar wat maakt de Jeugdwerkconventies zo bijzonder? Het antwoord ligt in een combinatie van verschillende factoren: 

Een: de schaalgrootte. Op de Jeugdwerkconventies komen vele honderden jeugdwerkers en beleidsmakers bijeen, uit alle hoeken van Europa. Ook in Valetta tekenden zo’n 500 deelnemers present. Daarmee vormen de Conventies de grootste Europese jeugdwerkevents. 

Twee: de samenstelling van de gastenlijst. Afgevaardigde nationale delegaties uit de 46 lidstaten van de Raad van Europa nemen deel, door de bevoegde overheid van elk land samengesteld. Ook voor Vlaanderen werd zo’n delegatie bekrachtigd door het Departement CJM (zie kadertje). Naast nationale delegaties, zijn ook allerlei Europese netwerken en belangenorganisaties, zoals het Europese Jeugdforum, het netwerk van Quality Label Youth Centres van de Raad van Europa, de Alliance of National Youth Work Associations (AYWA), de Pool of European Youth Researchers (PEYR) en DYPALL vertegenwoordigd. Daarnaast tekenen de Europese instellingen van de EU en de Raad van Europa, en ook het Jeugdpartnerschap tussen deze twee instanties, present.

Drie: het proces van voorbereiding. Terwijl 1 land zich opwerpt als ‘host’, zijn er heel wat beleids- en praktijkactoren betrokken in de voorbereiding. Een Europese Stuurgroep, waarin ook de Europese beleidsinstellingen, de Nationale Agentschappen voor de Europese Jeugdprogramma’s (ook JINT) en heel wat Europese jeugdwerkpartners zetelen, tekent mee de krijtlijnen uit. Ook aan het budget dragen heel wat stakeholders bij. De spirit van samenwerking en meerstemmigheid die de jeugdsector kenmerkt, is dus ook aanwezig in hoe de Conventies vorm krijgen. 

Vier: de strategische ambitie. Meer dan louter een verbindend Europees community event voor de jeugdsector, wil de EYWC vooral jeugdwerk sterker op de Europese politieke agenda zetten zodat het de erkenning, omkadering en financiering krijgt die het verdient. Elke conventie draagt op haar eigen manier een steentje bij: zo werd op de 3de EYWC de Europese Jeugdwerkagenda gelanceerd, dat uitgroeide tot een belangrijk referentiekader voor jeugdwerkontwikkeling. De EYWC’s zijn niet alleen mijlpalen, maar ook katalysatoren: ze zetten actoren en beleid in beweging om ook in de periode tussen de Conventies in, initiatief te nemen. Ook Vlaanderen liet zich daarin niet onbetuigd, door een actieve rol op te nemen in het Belgische EU-voorzitterschap voor Jeugd in 2024. 

En die strategische ambitie blijft broodnodig. Sinds de 1ste Jeugdwerkconventie is in 15 jaar tijd enorme vooruitgang geboekt in Europa qua ontwikkeling en erkenning van jeugdwerk. Daar mogen we best trots op zijn, maar de centrale teneur op 4de Conventie was toch wel dat de strijd nog lang niet gestreden is.  

Miriam Teuma, directeur van het Maltese Jeugddepartement en spilfiguur in de Conventie, raakte in haar keynote speech een gevoelige snaar door haar treffende vergelijking tussen jeugdwerk en de planeet Pluto: als buitenbeentje gesitueerd aan de marge van ons zonnestelstel, met een wat dubieus karakter (is het wel een planeet?), nauwelijks erkenning krijgend … terwijl we toch liever Jupiter willen zijn: een grote, heldere planeet in het centrum van ons zonnestelstel.  

Dat leidt dan tot de centrale vraag: Welke koers moeten we volgen om de status van jeugdwerk van Pluto naar Jupiter te doen evolueren?  

Voor Miriam en ook vele anderen is het pad glashelder: “We moeten de Europese verwezenlijkingen naar het nationale niveau brengen. Europese mijlpalen alleen zijn niet voldoende, het grote werk moet binnen de lidstaten gebeuren.” Nationale en lokale overheden moeten meer hun verantwoordelijkheid opnemen in het ontwikkelen van jeugdbeleid, en jeugdwerk daarin alle aandacht en omkadering geven die het nodig heeft. Europese ontwikkelingen kunnen hen daarbij aanvuren en inspireren. Ook anderen deelden die visie: met de Europese Jeugdwerkagenda als gedeeld kader, en vanuit de impulsen die de EU en de Raad van Europa bieden, kunnen we ook op nationaal en lokaal vlakken jeugdwerkpraktijk en -beleid versterken.   

De 4de EYWC zelf wil dit proces een duwtje in de rug geven door op basis van alle discussies op de 4de EYWC in Valetta tegen het najaar 2025 een Roadmap te maken als opstapje naar een Europese Jeugdwerkstrategie - zeg maar een kompas voor toekomstige beleidsontwikkeling. Deze Roadmap zal op tafel liggen tijdens de Conferentie voor de Ministers van Jeugd van de Raad van Europa, die in oktober 2025 in Malta bijeenkomt (voor het eerst in 12 jaar!). Dat wordt een uitgelezen kans om jeugdministers uit heel Europa te vragen hun engagement rond jeugdwerk een versnelling hoger te schakelen (Xcelerate), en dit formeel te bekrachtigen in de politieke uitkomsten van deze bijeenkomst.  

Van een toekomstperspectief terug naar het hier en nu. Naast een blik op de toekomst, werd in Valetta ook benadrukt welke belangrijke rol jeugdwerk in de samenleving en in het leven van heel wat jongeren peelt.  

Heel wat prominente sprekers zetten in hun bijdrage het ‘jeugdwerkeffect’ centraal. Karen Vandeweghe (Adjunct-directeur van de Unit Jeugd en Vrijwilligerssolidariteit, Europese Commissie) beklemtoonde hoe jeugdwerk jongeren ondersteunt in de ontwikkeling van hun identiteit en vaardigheden: “Jongeren krijgen er de kans te ontdekken wie ze zijn, in een veilige omgeving”.  

Naast dit individuele effect, zag ze ook een sterk maatschappelijk effect: “Jeugdwerk is cruciaal in het beschermen van onze democratie”. Matjaz Gruden (Directeur voor Democratie, Raad van Europa) trad die boodschap bij, en legde meteen uit welke rol jeugdwerk daarin speelt: “Jeugdwerk transformeert woede in actie, frustratie in engagement en machteloosheid in empowerment.”  

De uit Malta afkomstige Glenn Micaleff, Europees Commissaris voor Intergenerational Fairness, Youth, Culture and Sport, vatte het samen als volgt: “Jeugdwerk is een driver for change in de gemeenschappen waar jongeren deel van uitmaken. Hun empowerment zit in de kern van jeugdwerk.”  

Belangrijk daarbij is dat jeugdwerk steeds vertrekt vanuit de noden en leefwereld van jongeren, herinnert Rareș Voicu (voorzitter van het Europese Jeugdforum) ons: “In onze samenleving is jeugdwerk de unieke plek die helemaal over ons gaat: jongeren.”  

Vanuit JINT:  

• Kaat Torfs  
• Kevin Verborgt  
• Rilke Mahieu 
• Judit Balogh (Europe Goes Local) 
• Pieter-Jan De Graeve (SALTO Inclusion & Diversity) 

Voor het Departement Cultuur, Jeugd en Media:   

• Jan Deduytsche  
• Ann Vandenbussche 
• Lien van Eekert 

Als vertegenwoordigers van jeugdwerk en jeugdonderzoek: 

• Lisa Franken (De Ambrassade)  
• Israe Aiach (Vlaamse Jeugdraad)  
• Katrien Ponsaerts (JES)  
• Valerie Vonck (Formaat)  
• Geert Boutsen (UCLL)  

Daarnaast waren er nog deelnemers uit Vlaanderen: 

• Bert Mellebeek (Hoge Rielen) en Manu van Doorsselaer (Destelheide) waren uitgenodigd omdat de educatieve jeugdcentra van de Vlaamse overheid lid zijn van het European Platform for Youth Centres. 
• Jan Vanhee (Departement Cultuur, Jeugd en Media) was speciaal genodigde gast. Als één van de initiatiefnemers van de Conventies, werd hij samen met andere pioniers in de bloemetjes gezet voor zijn jarenlange inzet. 

*Noot: de quotes van delegatieleden in dit artikel vertolken hun persoonlijke inzichten en meningen, geen officiële standpunten. 

Maar hoe herkenbaar waren de Europese ambities en boodschappen voor de Vlaamse delegatieleden op deze 4de Europese Jeugdwerkconventie?  

Een algemene vaststelling voor hen is dat, hoewel het jeugdwerk er in Vlaanderen qua erkenning en financiering beter voorstaat dan sommige andere landen, het zeker geen eiland is. Van financiering tot infrastructuur, van de nood aan meer onderzoek tot participatiekansen voor jongeren: heel wat topics die in het Vlaamse jeugdwerk leven, domineren ook in Malta de discussies. 

“Ik hoorde een pleidooi voor structurele stabiele financiering van jeugdwerk over meerdere jaren op nationaal niveau,” zegt Jan. “Financiering van ngo’s door overheden moet daarin het uitgangspunt zijn, want jeugdwerk groeit vanuit de civiele samenleving. Als die geen initiatief neemt, dan kan de overheid dat doen mits ze het initiatief na verloop van tijd opnieuw overlaat aan civil society en jongeren. Daarnaast moet er bij financiering ook bijzondere aandacht uitgaan naar infrastructuur voor jeugdwerk.” An: ”Ik zag ook eensgezindheid over de noodzaak om voldoende ondersteuning te (blijven) bieden aan jeugdwerk op lokaal niveau. Het is immers daar waar de magie van jeugdwerk plaatsvindt.” 

Lien: “Bij mij blijft vooral de boodschap van erkenning, opleiding, financiering en monitoring hangen, en hoe deze met elkaar verbonden zijn. Als je de waarde van jeugdwerk aan beleidsmakers kan tonen door de maatschappelijke impact ervan aan te tonen via onderzoek, kan je ook makkelijker rekenen op erkenning en middelen.” 

Lisa: “Het ging inderdaad vaak over impact. De boodschap van #jeugdwerkwerkt en het impactkader dat we in Vlaanderen ontwikkelden, en de taal die we daarmee geven aan wat jeugdwerk teweegbrengt, raakt ook grond bij Europese collega’s. De interactieve workshop die ik begeleidde hierover, viel duidelijk in de smaak. Ook de slogan youth work works vindt weerklank tijdens deze Conventie.”  

Een thema van de Conventie was ‘noise’ en ‘silence’: over wat wordt (te) veel gepraat, en over wat (te) weinig? Lien merkte alvast een ‘stilte’ op: “Er zijn veel onzekere factoren om mee rekening te houden in ons werk rond jeugdwerk, en achteraf vind ik deze wat onderbelicht tijdens de conferentie. Dat geeft me een wat ‘wrang’ gevoel. Financiering staat onder druk wanneer prioriteiten vanuit verschillende overheden komen te liggen op defensie, militarisering en andere 'hardere' politieke velden. Hoe kunnen we er dan voor zorgen dan jeugdwerk niet geïnstrumentaliseerd wordt voor andere doeleinden? Ik denk dat in andere landen dit risico zeker bestaat, en dat we met Vlaanderen de autonomie van het jeugdwerk moeten blijven verdedigen.” 

Valerie: “Wat mij wat bezorgd maakte, is dat het is hier eigenlijk weinig over puur vrijwilligersengagement is gegaan. We moeten hier aandacht voor blijven hebben, als beroepskrachten. We moeten de jongeren ook zélf een stem en een plek geven in het (Europese) debat en we moeten vrijwilligersengagement blijven waarborgen.” 

1. Wist je dat België het enige land is dat 3 nationale delegaties kon zenden? Omdat jeugdwerk in België een gemeenschapsbevoegdheid is, zonden de Vlaamse, Franse en Duitstalige gemeenschap elk een eigen delegatie. Klein landje, maar met een grote aanwezigheid dus. 
2. Wist je dat Vlaanderen bij alle Conventies betrokken was, als voortrekker of achter de schermen? Na twee Conventies georganiseerd te hebben in 2010 en 2015, zetelde JINT in 2020 en 2025 in Europese Stuurgroep. Zo bepalen we mee de koers van de Europese debatten over jeugdwerkontwikkeling. 
3. Wist je dat de cactus de nationale plant is Malta? Tijdens het Belgische EU-Voorzitterschap in 2024 werd de cactus voor het eerst naar voren geschoven als een passend symbool voor jeugdwerk: prikkelend, veerkrachtig, gedijend in moeilijke omstandigheden en met prachtige bloemen en sappige vruchten. In België kregen de sprekers een cactus mee naar huis, in Malta kregen alle deelnemers een potje cactusvruchtenconfituur. 

• Op de officiële website van de 4de Jeugdwerkconventie vind je in het najaar van 2025 het Eindrapport van de 4de Jeugdwerkconventie terug en de Roadmap (zie boven). 
• Lees meer over de inspanningen van JINT om in Vlaanderen en Europa samen te werken rond de Europese Jeugdwerkagenda, in het kader van het Europese partnerschap  
• Inspiratie en informatie over hoe Europese samenwerking lokaal jeugdwerk en jeugdbeleid kan versterken vind je bij Europese Goes Local.